Historia

- przejęcie zamku w Kowalewie przez Krzyżaków
[układ Łowicki z 5 sierpnia] Książę Konrad Mazowiecki nadaje Biskupowi misyjnemu Chrystianowi ziemię chełmińską. Z treści łacińskiego zapisu wynika, że 23 zamki obronne z Chełmnem na czele, w tym i "Kuoaleuo" były zniszczone przez najazdy pogańskich Prusów. Przy poparciu polskich Książąt, biskupów wielmożów Chrystian otrzymuje uposażenie na ich odbudowę, aby stąd można było prowadzić krucjaty. Do pomocy w tych krucjatach sprowadzono na ziemię chełmińską bezrobotny wtedy Zakon Rycerski Krzyżaków, który przejął zamki i miasta, i w końcu pozbawił przywilejów biskupa.

- Kowalewo zaczęło występować pod nazwą Schönsee
w wolnym tłumaczeniu "Piękne jezioro", gród darowany biskupowi Chrystianowi przez Konrada Mazowieckiego , od tego roku zamek należał do Krzyżaków, którzy pod koniec XIII wieku odbudowali go. Krzyżacy wprowadzili tu swoją administrację i organizację, ale zarazem germanizowali ludność i polskie nazwy miejscowości.

- oblężenie zamku przez Prusaków
wódz Prusaków Divan zginął w walkach nieopodal zamku.

- Kowalewo otrzymało z rąk krzyżaków prawa miejskie

- z inicjatywy Krzyżaków wybudowano kamienno-ceglany zamek
na wąskim przesmyku między 2 jeziorami (dziś nieistniejącymi), znajdował się on na zachód od kościoła, na wzgórzu, na którym obecnie (od 1911r.) znajduje się wieża ciśnień.

- intensywna rozbudowa zamku
był on siedzibą komturii kowalewskiej. Zachowały się fragmenty gdaniska (filar arkady) przy ul. Strażackiej i fundamenty czworobocznego budynku, a także część kamiennych murów obwodowych podzamcza opasających wzgórze zamkowe. Zamek posiadał ośmiokątną wieżę główną (stołp - wysoką wieżę sygnalizacyjną, z której przekazywano sygnały do sąsiednich warowni) i cztery narożne, otoczony był murami i fosą zasilaną z 2 nieistniejących już jezior, które dały nazwę miastu (niem. Schönsee = „piękne jezioro”), przy czym zachowane fragmenty murów za kościołem i przy Fosie Jagiellońskiej - to mury przedzamcza. Od strony jeziora i Trynki do zamku prowadził długi most na 3 filarach, z których zachował się pierwszy (gdanisko) przy ulicy Strażackiej. Drugi był na wysokości mleczarni, a trzeci na wysokości torów kolejowych. Zamek był budowlą obronną trudną do zdobycia. Miasto Kowalewo architektonicznie zbudowane zostało na planie prostokąta, zgodnie ze średniowiecznym obyczajem i podobnie jak zamek otoczone było murem. Mury miejskie przypuszczalnie biegły od muru kościelnego do Fosy Jagiellońskiej - wzdłuż niej i ulicy Murnej do istniejącej baszty (więziennej) - stąd do ulicy Chopina i ulicą Szpitalną do muru przy Kościele. Najlepiej zachowanym zabytkiem średniowiecznym w mieście jest Kościół parafialny, zbudowany w latach 1286-1300 w stylu wczesnogotyckim. Mury miasta przetrwały do czasów okupacji, były jednak już tak słabe, że same się rozpadały. Powstało okoliczne przysłowie: mocny jak mur w Kowalewie. W XIX wieku ruiny zamku zostały rozebrane, a na miejscu dawnej wieży strażniczej zbudowano neogotycką wieżę wodną.

- oblężenie zamku przez Tatarów
brak opisu

- wybudowano kościół pod wezwaniem św. Mikołaja
zbudowany w stylu gotyckim, przebudowany w XVII-XVIII w. z XVI-wieczną polichromią i wyposażeniem renesansowym, barokowym i rokokowym, w XVIII w. do kościoła dobudowano wieżę.

- Krzyżacy ufundowali szpital
"Szpital od r. 1305 istnieje dla 4 ubogich parafian. Wzmianka o nim 1667 r. Statut jest z r. 1858" - opis pochodzi z "Diecezja Chełmińska zarys historyczno-statystyczny", Pelplin 1928.

- oblężenie zamku przez Łokietka
we wrześniu zamek przez kilka dni był bezskutecznie oblegany przez wojska Władysława Łokietka.

- w bitwie pod Grunwaldem, 15 lipca poległ komtur kowalewski
Nicolaus von Vitz, dlatego też Polacy nie mieli kłopotów z zajęciem Kowalewa, które przypadło podkanclerzemu koronnemu Mikołajowi Trąbie. Chorągiew zdobytą przez rycerzy Korony przekazał Król Władysław Jagiełło wraz z innymi - Katedrze Wawelskiej, gdzie można ją oglądać w Kaplicy Św. Stanisława. Po kilkunastu miesiącach od utraty zamku Krzyżacy przy wsparciu oddziałów inflanckich Berna von Hevelmanna odzyskali zamek.

- miasto poniosło duże straty w wojnie z Polską
między innymi spalono 11 młynów. Zamek utracił dotychczasowe dochody w postaci zboża.

- oblężenie zamku przez Władysława Jagiełłę i Witolda
w ramach wojny golubskiej, gdy w okolicy pojawiły się wojska króla Władysława Jagiełły, Krzyżacy sami spalili miasto, natomiast natarcie rozpoczęte 28 sierpnia zamek wytrzymał. Poddał się dopiero po długim oblężeniu. Jan Długosz pisał o tym wydarzeniu tak: "w uroczystość ścięcia św. Jana Chrzciciela uderzywszy na zamek z wojskiem, usiłuje go zdobyć. Ponieważ jednak ci, którzy strzegli zamku, stawili silny opór, cały trud zdobywania i atakowania obrócił się w niwecz. Nadto wielu spośród rycerzy polskich, którzy po rozbiciu i zdobyciu przedmurza weszli do rowu otaczającego zamek, naraziło się na wielkie niebezpieczeństwo. Przeciwnicy bowiem położywszy we wspomnianym rowie wiele kół, przykryli je słomą, a kiedy rycerze weszli do rowu, wrogowie podpalili słomę. Rycerze królewscy uwikłani w koła nie bez wielkiej trudności uniknęli niebezpieczeństwa śmierci lub niewoli. Nieprzyjaciel wziął jednak do niewoli kasztelana kamienieckiego Dobrogosta, rycerza herbu Nałęcz, który przed walką z Krzyżakami o Golub stracił przez niedbalstwo, wskutek podstępnego zagarnięcia przez wrogów, zamek Drahim, którego był dzierżawcą.". Opisane przez krakowskiego kronikarza Jana Długosza wydarzenia rozegrały się w 1422 r. Po czterech tygodniach obrony, wojska polsko-litewskie nie zdobyły zamku w Kowalewie.

- burmistrz i rada kowalewska nabyła 6 włók "ufm Stroncke"
od wójta w Lipnicy, ku większemu pożytkowi miasta. Kupno to potwierdził wielki mistrz krzyżacki Konrad von Erlichshausen. Za panowania krzyżaków Kowalewo było naczelnym miastem komturii kowalewskiej.

- w lutym zamek został zdobyty przez propolski Związek Pruski
król Kazimierz nakazał zburzenie go, jednak do tego nie doszło. Zamek stał się siedzibą polskich starostów. Pierwszym z nich był niejaki Oldrzych Czerwonka, znany nam skądinąd dowódca wojsk najemnych, który za zasługi otrzymał zamki w Kowalewie, Golubiu i Świeciu.

- Król Kazimierz Jagiellończyk ustanowił starostwo kowalewskie
i mianował pierwszego starostę Gabriela Bażyńskiego.

- w wyniku pokoju toruńskiego Kowalewo powróciło do Polski
stając się siedzibą starostwa grodowego. Od tego roku Kowalewo było siedzibą polskich starostów. Miasto znalazło się w granicach Królestwa Polskiego w 1466 r. na mocy II pokoju toruńskiego, który zakończył wojnę trzynastoletnią. Od tego momentu stał się siedzibą starostwa grodzkiego i miejscem sejmików wojewódzkich, które odbywały się w tamtejszym kościele św. Mikołaja. Pierwszym starostą król Kazimierz Jagiellończyk mianował Gabriela Bażyńskiego, który jednak wkrótce opuścił starostwo kowalewskie z racji awansu na wojewodę chełmińskiego. Urząd powierzono wówczas Ulrykowi Czerwonce, który odsprzedał je dworzaninowi królewskiemu Janowi Plemięckiemu. Ród Plemięckich rządził starostwem kowalewskim aż do 1611r.

- uchwałą sejmową połączono urząd
wojewody chełmińskiego z urzędem starosty Kowalewskiego z siedzibą w zamku. 161 lat miasto było siedzibą wojewody chełmińskiego, a więc można się pokusić o stwierdzenie, że było na dzisiejszą modułę miastem wojewĂłdzkim.

- boje ze Szwedami
11 lutego feldmarszałek Herman Wrangel napadł i złupił Kowalewo, a jego następcy w latach 1655-1657 ponownie dokonali wielkich zniszczeń. Później, podczas budowy kościoła zostały znalezione w piwnicy spalone zboża i baryłki wina.

- Szwedzi ponownie zajęli Kowalewo
brak opisu

- zamek został poważnie uszkodzony...
...podczas drugiej wojny szwedzkiej. Od tego czasu zaczął popadać w ruinę.

- z inicjatywy rodziny Czerwonków zbudowano kościółek
kościółek św. Ducha (okolice Szychowa) w 1754 bliski upadku, w następnych latach całkowicie zaniedbany, zaniechano odbudowy.

- lustracja sołectwa kowalewskiego
Kowalewo miasto i wsie: Bielsk, Sieraków, Pływaczewo i Cholewice. Lustracja z 1662 r. donosi, że zamek kowalewski był bardzo spustoszony i zrujnowany – w następnych stuleciach rejestrowano już tylko ruiny, które stopniowo rozbierano do dzisiejszego stanu. W 1857 r. zbudowano na przedzamczu kościół ewangelicki. Miejsce rozpoczęło nowe, już nie zamkowe życie.

- na 60 akrach ziemi został zbudowany szpital
brak opisu

- powstało istniejące do dziś bractwo Św. Anny
brak opisu

- na zebraniu w Grudziądzu uchwalono, że...
zostanie przeznaczonych na odbudowę zamku 10 000 złotych. Do odbudowy nie doszło (tygodnik WĘDROWIEC NR.41 / ROK 1901).

- miasto wiele ucierpiało także na początku XVIII w.
będąc w 1706 r. areną konfliktu i miejscem bitwy stronników Augusta II Sasa i Stanisława Leszczyńskiego.

- 5 października doszło do bitwy pod Kowalewem
słynnej z powodu ostatniej w dziejach szarży husarii.

- sołectwo kowalewskie posiadał wojewoda
Franciszek Stanisław Czapski, opłacając z niego "czwarty" zł.p. 1262 gr. 22 - Czwarty grosz, czyli czwarcizna. W prawie spadkowem polskiem, jeżeli pozostawali synowie i córki, to te ostatnie nie dziedziczyły ziemi, tylko otrzymywały spłatę w pieniądzach. Statut litewski już w roku 1529 przepisał córkom czwarty grosz czyli czwarciznę wartości pozostałych dóbr ziemskich. To poniżenie majątkowe córek wykładali dawni prawnicy w ten sposób, i nie bez pewnej zasady, że jedną część powinien mieć syn na wojnę, na którą w obronie kraju szlachcic dziedziczący ziemię szedł o własnym koszcie i nieraz z liczną czeladzią. Drugą część powinien mieć na urzędy publiczne, które były bezpłatne. Trzecią tylko miał dla siebie czyli porównany był tym sposobem z siostrami, które nie ponosiły podobnych, jak on, ciężarów. (O „czwartym groszu" pisał obszernie Jan Winc. Bandtkie-Stężynski.

- na mocy traktatu o I rozbiorze Polski Kowalewo zostało włączone do
Prus, gdzie znajdowało się w zaborze pruskim w latach 1772-1920.

- dowódca legionów polskich generał Dąbrowski wezwał do
pospolitego ruszenia przeciwko zaborcom, mianował też dowódców pospolitego ruszenia. Na naszym terenie dowodził mjr Dziewanowski z Płonnego, a komendę nad ochotnikami z Kowalewa objął Antoni Kruszyński z Nawry. 5 grudnia 1806r. zajęli Kowalewo. Na mocy traktatu pokojowego w Tylży utworzone zostało Księstwo Warszawskie, do którego włączone zostało Kowalewo w podprefekturze toruńskiej.

- Schönsee, Toruń oraz Grudziądz zostały...
przyłączone do Księstwa Warszawskiego.

- 10 września Ludową Szkołę Katolicką odwiedził wizytator
Dyrekcji Edukacji Publicznej w Warszawie, poeta i pisarz Julian Ursyn Niemcewicz.

- do Kowalewa wkroczyły wojska rosyjskie generała Woroncowa
i stacjonowały tu do klęski Napoleona w 1815 roku.

- 15 maja wojska pruskie znowu wkroczyły do naszego miasta
do Kowalewa napływali kolejni koloniści, utworzono szkołę ewangelicką na Rynku. W tym roku przyłączono Kowalewo do powiatu toruńskiego.

- do Kowalewa napływali kolejni koloniści
utworzono szkołę ewangelicką na Rynku. W tym roku przyłączono Kowalewo do powiatu toruńskiego.

- roku do budynku Szkoły ewangelickiej na Rynku przeniesiono także
Szkołę katolicką. Szkoły te były początkowo 1 klasowe, później 3 klasowe. Szkołę następnie przeniesiono do budynku na ulicy Szkolnej.

- około tego roku został założony cmentarz żydowski
kirkut mieścił się przy ulicy 23 Stycznia. Pierwsi Żydzi pojawili się w miejscowości w latach 20-tych XIX wieku. W 1882 roku wybudowano synagogę. W czasie II wojny światowej nekropolia uległa dewastacji. Do dzisiaj nie zachowały się żadne fragmenty nagrobków. Teren cmentarza został częściowo zabudowany. Kirkut zajmuje powierzchnię ok. 0,09 ha. Obecnie nie ma na nim żadnych macew.

- rozbito mury obronne...
z których kamienie zostały wykorzystane na budowę szosy do Torunia.

- na czterdzieści lat Kowalewo utraciło prawa miejskie
nie mając środków na opłacanie wysokich składek, wystąpiło ze Związku Miast Pruskich. Ale miasto rozwijało się szybko, a rywalizacja między Niemcami i Polakami dawała nieprzewidziane rezultaty dla Prusaków, rosła zamożność jego mieszkańców - nie tylko Niemców.

- miasto zostało pozbawione praw miejskich
brak opisu

- w tym okresie miasto Schönsee było słabo rozbudowane...
dachy domów na rynku były pokryte strzechą.

- 18 września przybył do miasta pierwszy pastor luterski...
G. Brauer przybył do Schönsee ze Śląska. Był zatrudniony tylko do 1866 roku.

- zbudowano na przedzamczu kościół ewangelicki...
ponieważ Kościół Katolicki w Kowalewie był poważną ostoją życia religijnego, narodowo-patriotycznego, a także kulturalnego, ewangelicy dla przeciwwagi przystąpili w roku 1857 do budowy własnego kościoła wg projektu włoskiego architekta Martiniego. W dniu 22 czerwca 1857 roku został wkopany kamień węgielny pod nowy kościół protestancki. Po dwóch latach został ukończony i poświęcono go. Konsekracja kościoła jako "Kościół Wniebowzięcia" (Himmelfahrtskirche) odbyła się w dniu 2 czerwca 1859 roku. Pieniądze na budowę kościoła pochodziły głównie z darowizn. Głównymi darczyńcami byli księżna Sachsen-Coburg oraz Gustav-Adolph. Sam Gustav-Adolph ofiarował 11 tysięcy talarów, dzwony, organy i przyrządy sakralne. Było również wieli małych ofiarodawców.

- założenie ochotniczej straży pożarnej.
brak opisu

- 21 lipca powołano Kowalewski Bank Ludowy.
brak opisu

- zbudowano cukrownię i wykonano jej rozruch.
Goniec Wielkopolski Nr 58 1882.03.11 R.6 - "Cukrownia w Kowalewie, spółka akcyjna zawiązała się i ukonstytuowała ostatecznie dnia 6go bm. Notaryjalnie stwierdzono, że kapitał akcyjny przez rozkupienie akcyji pokryty, a jedna dziesiąta na każdą akcyją zapłaconą została. Posiedzenie odbyło się na dworcu koleji żelaznej, a po wybraniu zarządu i rady nadzorczej zasiedli zebrani do wspónej kolacyji. Z Polaków, ile wiemy, nikt do towarzystwa tego nie przystąpił.". W 1925r. zamknięto i rozebrano cukrownię.

- wybudowano synagogę
prawdopodobnie znajdowała się przy ulicy Szpitalnej.

- utworzono Ochotniczą Straż Pożarną, która skupiała samych Polaków.
brak opisu

- w tym roku napisano w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego
tom IV s. 509-511: "Wysoki wiek tutejszej osady stwierdzają różne wykopaliska nowszemi czasy napotykane. I tak wydobyto w torfowiskach, ciągnących się na rozległej przestrzeni od zachodnio-południowej strony Kowalewa ku wszi Szychowu, 4 narzędzia z rogu jeleniego, które t. zw. palafity czyli mieszkania nawodne na tym miejscu wskazują. Znaleziono także przy Kowalewie dwie fibule, jedną brązową, drugą miedziano-srebrną, które najprawdopodobnie z grobów rzędowych pochodzić mogą. Dwie urny z Kowalewa, w Toruniu przechowywane, jedna maleńka, t. zw. łzawnica, druga nieco większa, z szczątkami wyrobu żelaznego, należą, według wszelkiego prawdopodobieństwa, do urn odosobnionych. Miejsce jednak cmentarzyska tych urn niewiadome. Ob. G. Ossowski, Mapa archeologiczna Prus zachodnich, str. 3, 16 i 91. Dawniej było Kowalewo miastem warownym. Zamek kowalewski należy do najstarszych w chełmińskiej ziemi. Od początku bardzo był obronny. Kiedy w czasie drugiego napadu prusacy pogańscy wszystkie już sąsiednie zamki zdobyli, kowalewski z małą tylko załogą utrzymał się, nawet klęsę dotkliwą zadał nieprzyjaciołom, których dowódca Diwan poległ tu wśród oblężenia."

- zbudowano i 12 sierpnia uruchomiono Rzeźnię Miejską.
która znajdowała się przy ulicy Bielskiej (dzisiaj Chopina)

- data otwarcia dworca kolejowego (Dworzec Główny).
brak opisu

- zbudowano mleczarnię
w oparciu o wcześniej zawiązaną przez rolników Spółdzielnię Mleczarską.

- zbudowano gazownię i rozpoczęto gazyfikację miasta.
brak opisu

- od 25 listopada zaczęły działać pierwsze telefony...
zrobiono to w związku z budową linii kolejowej Bydgoszcz-Brodnica.

- 1 listopada, otwarcie linii kolejowej Kowalewo - Golub - Brodnica (Schönsee Gollub Straßburg)
brak opisu

- w Szkole katolickiej wybuchł strajk szkolny
dzieci na lekcji religii nie chciały odpowiadać po niemiecku. Strajk został dość brutalnie stłumiony.

- zbudowano wodociągi
oraz neogotycką wieżę wodną (wieżę ciśnień) na górze zamkowej, rozpoczęto wodociągowanie miasta i częściowo je skanalizowano.

- Otwarcie Szkoły Rolniczej Zimowej
brak opisu

- powstał zajazd przy pl. Wolności 1, obecnie Urząd Miejski.
brak opisu

- 19 stycznia do Kowalewa wkroczyły wojska polskie
powitanie wojsk na Rynku Kowalewskim było entuzjastyczne. Porywające przemówienia wygłosił proboszcz ks. dziekan Teodor Zientarski. Dzień przed tym Niemiecki burmistrz Georg Klein przekazał władzę komisarycznemu burmistrzowi polskiemu, którym został aptekarz Tadeusz Moll. Powołano też tymczasową Radę Miasta, której przewodniczył mistrz murarski Walenty Balicki. Zorganizowali magistrat, który miał cztery komórki organizacyjne: sekretariat, registraturę, biuro meldunkowe i kasę. Ekipa tymczasowa rządziła do pierwszych wyborów.

- 14 listopada odbyły się pierwsze wybory
przewodniczącym Rady ponownie został Walenty Balicki, a burmi-strzem Kazimierz Küchler. Rada przez cały okres międzywojenny liczyła 12 radnych. Po entuzjazmie pierwszych dni wolności rozpoczął się dla Kowalewa znowu bardzo trudny okres, bo sytuacja gospodarcza była niestabilna. Niemcy wyjeżdżając do Rzeszy zabierali co się dało, zostawiając zdewastowane gospodarstwa, zakłady i domostwa. Zajmowali je często przypadkowi ludzie, nie zawsze potrafiący je odpowiednio zagospodarować. Nastąpił gwałtowny spadek produkcji rolnej, ceny rosły i pojawiły się braki. Mieszkańcy byli rozgoryczeni brakami żywności, a także pracy. Zaczęły się kradzieże i rabunki. W celu opanowania sytuacji powołano Miejski Urząd Żywnościowy, wydano kartki na żywność i opał.

- zamknięto i rozebrano cukrownię i tartaki.
brak opisu

- poświęcenie figury Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej
Poświęcenia dokonał wikary X. Józef Sobisz (ur. 17.3.1902 w Podjazach, pow. kartuskim, święc. 28.6.1925). Poprzednio był wikarym w Grudziądzu (potw. Diecezja CHełmińska zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928). W uroczystości brały udział delegacje różnych instytucji publicznych, m.in. poczet sztandarowy kolejarzy i ważne osobistości miasta. Zdjęcie z tej uroczystości znajduje się w galerii Mieszkańcy Kowalewa pod numerem #905.

- pożar młyna parowego.
brak opisu

- ważnym zagadnieniem okresu międzywojennego była oświata
działające w Kowalewie szkoły: wydziałowa, powszechna katolicka i podstawowa ewangelicka zostały w latach trzydziestych połączone w jednolitą szkołę powszechną, która w roku szkolnym 1934/35 miała 660 uczniów w 14 oddziałach klas od 1 do 7, z 13 nauczycielami.

- uruchomiono dwa wcześniej zamknięte tertaki
w Kowalewie działały wtedy: 3 restauracje, 3 hotele, 15 oberż i zajazdów, 14 sklepów kolonialnych, 6 rzeźnickich, 5 piekarniczych, 5 obuwniczych, 4 konfekcyjne, 4 gospodarstwa domowego, 1 papierniczy, 1 tytoniowy, 2 zegarmistrzowskie.

- kierownik szkoły, Józef Gierszewski napisał "Historią Miasta Kowalewa".
brak opisu

- licząc łącznie z rodzinami, liczba mieszkańców wynosiła:
1435 robotników, 934 rzemieślników, 651 pracowników umysłowych, 542 rolników i 148 kupców. Zatrudnienie dawały: cukrownia, fabryka nici i przędzalnia wełny, cegielnia, młyn parowy, 3 tartaki, mleczarnia, gazownia, wodociągi i rzeźnia.

- z wolnych zawodów w Kowalewie przyjmowało:
2 lekarzy, 2 weterynarzy, 3 położne, 2 adwokatów, 1 sędzia, 1 komornik, 1 notariusz i 1 aptekarz. Działał Ośrodek Zdrowia, który miał przychodnie: przeciwgruźliczną, przeciwjagliczną, weneryczną i stacje opieki nad matką i dzieckiem. Bardzo operatywnie działał sąd Grodzki - sędzią był Antoni Guzowski, wg wizytacji z 1937r. odbyło się w tym roku 261 rozpraw cywilnych, 446 karnych i 271 hipotecznych - razem 978 rozpraw, co daje średnio 4 rozprawy codziennie przez okrągły rok. Oprócz pracy w zakładach i rzemiośle i handlu, ok. 30 % ludności miasta znajdowała pracę w rolnictwie. W Kowalewie działały też 2 dość zasobne banki - Bank Ludowy i Komunalna Kasa Oszczędności, którą jednak w 1938r. zlikwidowano.

- 7 września wojska hitlerowskie wkroczyły do miasta.
brak opisu

- 23 stycznia do Kowalewa wkraczają wojska radzieckie II Frontu Białoruskiego.
Druga wojna światowa zakończyła się 8 maja 1945 roku. Tego dnia obchodzony jest Dzień Zwycięstwa. W rzeczywistości III Rzesza podpisała kapitulację 7 maja. Natomiast w Rosji za koniec wojny uznaje się dzień 9 maja. Jest to związane z tym, że w 1945 roku Rosjanie zażądali osobnego podpisania pokoju z Niemcami właśnie 9 maja. W naszym regionie Niemcy zostali pokonani w styczniu. 23 stycznia 1945 roku wojska radzieckie zajęły Golub-Dobrzyń oraz Kowalewo Pomorskie. Jednak żołnierze Wehrmachtu ostatecznie uciekli z naszego powiatu kilak dni później. Polska w czasie II wojny światowej straciła ponad 6 milionów swych obywateli. Procentowo były to najwyższe straty na świecie. Około 80 procent polskich ofiar wojny to ludność miejska, przede wszystkim narodowości żydowskiej. W Polsce Żydzi zostali prawie całkowicie wymordowani przez Niemców. Mimo tego, że Polska znalazła się w koalicji antyhitlerowskiej i wniosła duże zasługi w pokonanie Niemiec to nasze wojska nie mogły wziąć udziału w defiladzie w Londynie. Z jednej okupacji trafiliśmy pod drugą. Obszar dzisiejszego powiatu golubsko-dobrzyńskiego został wyzwolony przez żołnierzy 2 Frontu Białoruskiego w styczniu 1945 roku. Jedyne większe starcia między Wehrmachtem, a Armią Czerwona miały miejsce w okolicach Bocheńca, Węgierska oraz w lasach nad Drwęcą. Niemcy zbudowali tam kilkanaście schronów i bunkrów bojowych. W walkach zginęło około 200 czerwonoarmistów, których pochowano na cmentarzu w Radominie. W wyniku tego starcia Golub-Dobrzyń oraz Kowalewo Pomorskie zostały zajęte 23 stycznia.

- miasto administracyjnie należało do woj. toruńskiego.
brak opisu

- postawiono pomnik poświęcony...
ofiarom katastrofy smoleńskiej (10.04.2010r.).

- Przebudowa rynku
jesienią ukończono wszystkie prace. W centralnej części zainstalowano podświetlaną fontannę, posadzono sporo nowej zieleni, rozmieszczono nowe ławeczki.